Moderator – U Thuta Aung, CEO, Hamsahub
Panelists –
1. Daw Pwint Oo Swe, Marketing and Communication Director, Ooredoo Myanmar
2. Daw Lyn Lyn Tin Htun, Managing Director, Mango Marketing Service
3. Ms. Marita Schimpl, Managing Director, Myanmar Survey Research (MSR)
4. Dr. Aung Thura, Chief Executive Officer, Thura Swiss
During the discussion, two of the panelists, i.e., Daw Pwint Oo Swe from Ooredoo and Daw Lyn Lyn Tin Htun from Mango Marketing discussed from the point of view of customer of market research services, while the other panelists, i.e., Ms. Marita Schimpl from MSR and Dr. Aung Thura from Thura Swiss gave their views as market research service providers.
The first part of panel discussion started with the question about what are working and what needs improvement in dealing with market research providers. Starting with the customer side, MD of Mango gave a brief talk on their work history with research agencies. She explained their work with research agencies as both a client and a partner. She thought research cost is expensive, but it could be regarded as a good investment. Regarding what are the areas that need improvement, she mentioned about the time taken for data and information. She stressed that data and information need to be reliable and at the same time, be provided quickly.
Continued by M&C Director of Ooredoo, she mentioned their company invests in research activities every year in order to track year-on-year change, for example, market share, competitor movement, and brand health. At the moment, the company is receiving quarterly report, and based on that, sets up an action plan for next quarter. In her opinion, day-to-day interaction is very important, so she is actively engaging with the research agency. She stressed that they need to be aware of the changes and their impact.
>> Moderator – “What are the things that went wrong?”
MD of MSR expressed that it is important to actively challenge and discuss what the results would look like. She said throughout the time, the research agency should discuss with the client and be upfront about what was going on during the data collection process. Market research agency should be an active partner and challenger, and bring the consumer in the loop, which can be challenging to do sometimes. She said she had experience with many clients who were thinking about their brands, and actually were not surrounded by consumers. It seems they are a bit isolated in their ideas. That is where the market research agency comes in, and gives the fresh view of consumers.
CEO of Thura Swiss started by saying that different clients behave differently. Some clients know exactly what they want, and they have a clear view of what the result would look like. On the other hand, some clients have only vague ideas. They know what market they want to enter, and what they want to be selling. But apart from that, they are a bit lost. This is when market research agency comes in and guides them. He explained that there can be a lot of misunderstandings and many rounds. Another problem also lies with many client companies, which only see market research services as a necessary step to take because they need information, but are focused much more on other things. Often, clients came to the company with a very vague idea and requested to write a proposal. They do not sometimes realize how much work has to be put into this, and say it was not exactly what they want only after reviewing the proposal. So, he said that clients are supposed to give which direction they would like to take, and from that, the research agency can guide them. He expressed that it is also about mutually respecting each other, and have understanding on what to expect from both sides. While not everything can be possible, clients and the research agency should be collaborative and working together.
MD of MSR thinks market research is not supposed to be just providing statistics. Instead, market research agencies should help the clients to unlock the opportunities. By drawing from insights, research agencies should provide advices on what that data or information means for the company, and what the company can do differently. She believes this is the point where the research providers can add value. She said it is important to consider the value chain as well and how they can add value to the whole industry. For her, following the clients, and helping the clients to become more successful are among the big things they always should be doing. Given that, she said people would see their product – market research service – is not expensive anymore.
MD of Mango expressed her concern over the reliability of the information by stating the question, “How do we know what you recommend is right?”
It is true she could refer to the experience years and performance review.
MD of MSR answered that there are so many things that need to be considered, and of course, there is always uncertainty. She said they couldn’t pinpoint the exact outcome. However, based on their experiences and knowledge about the consumers, they can reduce the likelihood of failure and mistakes. What is more? Together with clients, they can come up with new perspectives for new businesses.
M&C Director of Ooredoo added about the accuracy and relevancy of the data. She said there could be some cases in that the data could no longer be helpful when they reach to them.
MD of MSR said that in many regions of Myanmar, digital literacy is not as developed. She agreed with M&C Director Ooredoo by stating that they need to consider how they can be more agile, and how they can speed up the market research process.
>> Moderator – Myanmar has the highest penetration of mobile phone usage. Researchers use survey monkey or other online survey platforms to reach consumers. Is it innovation or is it something the MRA or ESOMER could work on?
MD of MSR said even when the research agency wants to push, if the consumer is not ready, then it would not be a good idea to sell this to the client. Clients spent quite a sum of money, and they expect the research agencies come back with reliable results, which really make sense. She thinks it is a bit tricky at the moment. If they want the inclusive result, or focus on female living in rural areas, she would not employ any digital technology for them to ask questions. This is because the agency will not know if the consumers really understand the meaning of the question. She had previous experience of working a long time in telecommunication companies. Usually, those telecommunication companies send text to clients regarding new promotion. It is one to think how many people will actually click these text messages and read them. People are usually fed up and are not likely to click. Even if they click, when they are directed to another website, they just left it. She thinks many should work together to improve the digital literacy in Myanmar. Only when it is sure that the public has certain level of knowledge, she said the agencies should be confident about using these methodologies.
CEO of Thura Swiss said data acquisition would become a process that is more automatic. But in the long term, it cannot be justified and it will be more difficult. Data acquisition in the form of automatic observation and data acquisition through transactions will be expected. On the other hand, how to interpret what those data mean will be another area. Research agencies will have to put more works into data interpretation. In other words, it means putting meanings to the data. Regarding how research agencies will change in the future, nowadays, they have lifecycle – do research first, interpret it, the customer understands it, they take actions. That is a long lifecycle as the loop closes only after six months, one year, or two years. He thinks this is changing. Now, it is more about acquiring information on an individual level (one-person level), and directly shaping products or services out of the information they get. That means it is a very short customized service or product. He thinks that is something where traditional market research companies will have to expect and look into. This will happen and it is not about doing survey, analysis and then writing a report. It is about what they do with information they get from an individual. That is a much shorter cycle.
MD of MSR added about the duration it should take in terms of online survey. Ideally, it should be no longer than 10 to 15 minutes, and that should be maximum. Of course, she is aware that there are some surveys, which should take longer, for example, 30 minutes. However, she believes that in this case, many supports are required from clients’ side if they want to do it well.
Questions and Answers
>> Moderator – Inviting questions from audience
The second part of the panel discussion observes opinions sharing based on the questions asked.
Q1 by U Moe Kyaw, Chairman of MRA asked about data collection. “Facebook and google don’t do research. They have all the data. Why it is that Facebook and Google do not do any research? Do you think they have everything they need? What is your view on this?”
M&C Director of Ooredoo said Facebook share the data with them, but not the ones that are specific to other competitors. They shared their share of voice in terms of impression this month compared with the last month. They shared the closest percentage they are having. However, they cannot know with which competitors they are going against. She said comparing with their spending, they would give a guess in that which agency closely followed them or was ahead of them. This is the best they can do lately. In the past, Facebook and Google had not shared any data even about themselves. Recently, Facebook has improved their customer service to their big clients. With that, Ooredoo can ask questions. As for quarterly data, Facebook comes to them to share the data. It works similar with Google. The other data targets consumer.
MD of MSR said she thinks Facebook does research. She believes they have to innovate and look into new technologies definitely. However, they as researchers should not just protect what they did in the past, but embrace all the new changes, position themselves as insight consultants. In other words, consulting people in a way their clients truly understand consumers.CEO of Thura Swiss added that not only for small and local companies, but for big players, data protection is important.
MD of MSR agreed and added that they always need to consider the privacy of consumers.
MD of Mango expressed her concerns over the privacy. She thinks these social media companies have been watching them, and obtaining data about them. She said many have become reluctant to enter those social apps asking questions and drawing results for fun.
Q2 by U Moe Kyaw, Chairman of MRA – “Facebook basically has data, for example, who saw your ad, clicked your ad, who did buy and who did not buy your product. It is easy to provide when 70% of 80% of your customers are using the platform. And they give you all the data we don’t. So have you ever come to the point where you have to think to whom you should listen to, us – market research agencies – or them?”
M&C Director of Ooredoo said she listened to both. To give as an example, in order to assess how effective her TV commercial launch was, from Facebook, she could compare the success with the previous campaign. On the other hand, from the traditional market research agency, it is going to dive deep – what was liked and disliked and what kind of further improvement the company could take in the future. Meanwhile, Facebook is not going to give that. It is true they use a lot of data from Facebook.
>> Moderator – Inviting more questions
Q3 by Kantar TNS – “When we talk about the big data and AI (Artificial Intelligence), people are giving you information without their consent. And from traditional point of view, if it is without consent, it doesn’t mean research. So how can we control this kind of big data without consent and research data with consent? And I think Esomar already has some measures and policies around this. So the question can be how we should prepare for this researched data and non-researched data although they can be insight for us.”
MD of MSR said unfortunately when we use Facebook or any other apps, something will be measured and we will have given our consent. That is why it is the job of this body to define and safeguard those standards. She said users should be careful about what the results mean and what the source is. The followers on Facebook or Weibo can be different from those who watch TV ads. So she believes they can’t be put into one place as they are like apples and pears. She stressed that market research agencies should be awake and alert their clients not to put many things into one basket. In addition, all of them should educate and keep it to their standards by not just passively tracking things. There are many companies, which do passive tracking, and it should be all done with the consent of consumers if a research company does it. She firmly believes research companies should be looking where the data is coming from, what the source is and what the methodologies are, and use all these to assess the validity and reliability of the data.
CEO of Thura Swiss mentioned that the template people normally skipped to read the moment they signed up on Facebook or Google tells about the consent thing. He thinks finally, it is customers who decide which brings value to them. Product creation, service creation, etc. Maybe the customer does not need to have data that reflect the whole population. Maybe they want to know what that specific group wants. Maybe that’s just enough to observe what they are doing. It is important for customers to understand what the data means, and what they do not mean. That is where a research agency can add value, help interpret the data, and explain. He thinks research agencies need to adjust according to circumstances.
MD of Mango said these days, they, as an advertising agency, are being challenged by how they can create a memorable and effective commercial using digital platform such as Facebook. Previously, they took three to four months to do a TV commercial. These days, they have to create a very quick commercial to show it on digital platforms. The challenge is what value they add, and how to create a lasting experience. She stressed that they need to create a commercial that can be expensive, but must be effective.
Q4 – If there is a youth growth in 10 years, how research companies are going to prepare for the future? How a startup research agency can tackle the challenges?
Q5 by Kantar TNS – For us to be able to achieve that growth we talk about that had happened in Vietnam or Thailand, it is going to have to come from local Myanmar businesses, developing products. There might be a fundamental challenge in how to educate local Myanmar businesses in terms of understanding the value of research.
Mr. John Smurthwaite, ESOMAR Asia, and Pacific Ambassador answered that in Vietnam 80% or 90% of businesses (research users) in 2000 was international firms. Now at least 40% of 50% are local firms and spending money on research. So it is true that the money has come from that market.
M&C Director of Ooredoo said they should engage with the research agencies actively and constantly.
MD of Mango said a lot of local businesses are interested in making things properly. They have started contacting advertising agencies to create a proper advertisement. But if clients come to the advertising agencies without data, she said the first thing the agency suggested the client was to purchase the data. As the industry grows, clients have become aware of the importance and do spend on this. As her final point, she insisted research agencies to get in touch with local clients and offer qualitative and quantitative research services to them. Finally, she believed the forming of MRA is a very big step, and hoped to see standardization.
MD of MSR also hoped to see research agencies increasingly work with local clients in the future, and be able to convince them to purchase research services. CEO of Thura Swiss concluded by saying that he is pretty sure there will be more local companies advertising in the future. Five or six years ago, small companies like his would not have had potential to advertise. Now he can just put an advertisement on Facebook. They have a reach of 20,000 customers. Making an ad is not expensive and so it is perfectly possible to advertise. However, if he is questioned if they are ready for the new challenges, he would say “no” at the moment. He recognized a different revolution that took place. He said they had no mobile phone penetration a couple of years ago. He said they could now reach to many people in a cheaper way. They also know what they need to know, and he expressed that they all should be having start-up mindset and open to new challenges.
Everyone agreed for market research and advertising industry, now is an interesting time.
“ဘာေၾကာင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြက ေစ်းကြက္သုေတသနကို အသံုးျပဳရသလဲ။ ေစ်းကြက္သုေတသနက စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြအေပၚ ဘယ္လုိအက်ိဳးျပဳသလဲ။”
ဦးေဆာင္ေဆြးေႏြးသူ – ဦးသုတေအာင္၊ CEO၊ Hamsahub
ပါ၀င္ေဆြးေႏြးသူမ်ား – ေဒၚပြင့္ဦးေဆြ၊ Marketing and Communication Director ၊ Ooredoo Myanmar
– ေဒၚလင္းလင္းတင္ထြန္း၊ Managing Director ၊ Mango Marketing Service
– Ms. Marita Schimpl, Managing Director (MSR)
– ေဒါက္တာေအာင္သူရ၊ CEO ၊ Thura Swiss
ျမန္မာေစ်းကြက္သုေတသနအသင္း- ရန္ကုန္ (MRA) ၏ ဖြင့္လွစ္ျခင္းအခမ္းအနားတြင္ “ဘာေၾကာင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း ေတြက ေစ်းကြက္သုေတသနကို အသံုးျပဳရသလဲ။ ေစ်းကြက္သုေတသနက စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြအေပၚ ဘယ္လုိအက်ိဳးျပဳသလဲ။” ဟူေသာေခါင္းစဥ္ျဖင့္ ေဆြးေႏြးပြဲျပဳလုပ္ခဲ့ရာ Ooredoo ျမန္မာမွ ေဒၚပြင့္ဦးေဆြႏွင့္ Mango Marketing မွ ေဒၚလင္းလင္းတင္ထြန္းတို႔က ေစ်းကြက္သုေတသန ၀န္ေဆာင္မႈကိုသံုးစြဲသူမ်ား၏ ရႈေထာင့္မွ ေဆြးေႏြးခဲ့ျပီး Thura Swiss ၏ စီအီးအို ေဒါက္တာေအာင္သူရႏွင့္ MSR ၏ မန္ေနဂ်င္းဒါရိုက္တာ Ms. Marita Schimpl တို႔က ေစ်းကြက္သုေတသန၀န္ေဆာင္မႈေပးသူမ်ား၏ ရႈေထာင့္မွေဆြးေႏြးခဲ့ကာ Hamsahub ၏ စီအီးအို ဦးသုတေအာင္က ဦးေဆာင္ေဆြးေႏြးသူအျဖစ္ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါတယ္။
ဦးသုတေအာင္- ေဆြးေႏြးပြဲ၏ပထမဦးဆံုးအပိုင္းကို ေစ်းကြက္သုေတသန၀န္ေဆာင္မႈေပးသူမ်ားႏွင့္ အလုပ္တြဲလုပ္ရာတြင္ မည္သည့္တိုးတက္မႈမ်ားလိုအပ္သလဲ၊ မည္သည့္ေဆာင္ရြက္မႈရွိေနသလဲဟူေသာ ေမးခြန္းျဖင့္စတင္ခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚလင္းလင္းတင္ထြန္း- သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားႏွင့္ သူမတို႔ အလုပ္တြဲလုပ္ခဲ့မႈမ်ားႏွင့္ပက္သက္၍ အက်ဥ္းခ်ံဳးေျပာၾကားခဲ့ျပီး သံုးစြဲသူမ်ားဘက္မွ စတင္ေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ သူမက သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားႏွင့္ အတူ ေဖာက္သည္အျဖစ္ေရာ၊ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္အျဖစ္ပါ အလုပ္တြဲလုပ္ခဲ့ဖူးေၾကာင္း ရွင္းျပခဲ့ပါတယ္။ သုေတသနအတြက္ ကုန္က်စရိတ္မွာ ျမင့္မားသည္ဟုထင္ရေသာ္လည္း ေကာင္းမြန္ေသာရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံမႈတစ္ခု အျဖစ္ ယူဆႏုိင္တယ္လုိ႔ သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ တိုးတက္ဖုိ႔လုိေနေသးေသာ က႑ႏွင့္ပက္သက္၍လည္း သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားရယူရာတြင္ အခ်ိန္ေပးရျခင္းရွိေၾကာင္း သူမက ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားျဖစ္ဖုိ႔လိုသလို ပိုမိုလ်င္ျမန္စြာရယူေပးႏုိင္ဖုိ႔ကိုလည္း အေလးေပးေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚပြင့္ဦးေဆြ- သူမ၏ ကုမၸဏီအေနျဖင့္ တစ္ႏွစ္ႏွင့္တစ္ႏွစ္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားကိုလိုက္မွီႏိုင္ရန္အတြက္ ဥပမာအားျဖင့္ ေစ်းကြက္ေ၀စု၊ ေစ်းကြက္ျပိဳင္ဘက္၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားႏွင့္ အမွတ္တံဆိပ္၏ အေျခအေနတို႔ကို သိရွိႏုိင္ရန္အတြက္ သုေတသနလုပ္ငန္းအေပၚ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္လည္း သူမ၏ကုမၸဏီအေနျဖင့္ သံုးလတစ္ၾကိမ္ အစီရင္ခံစာမ်ားကိုလက္ခံရယူေနျပီး ထိုအစီရင္ခံစာကိုအေျခခံ၍ ေနာက္သံုးလပတ္ကာလအတြက္ လုပ္ေဆာင္ရမည့္ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားကို ခ်မွတ္ေလ့ရွိပါတယ္လုိ႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားႏွင့္အတူ တက္ၾကြစြာလက္တြဲလုပ္ကိုင္ေနျခင္း ေၾကာင့္လည္း ေန႔တဓူ၀အျပန္အလွန္အက်ိဳးျပဳမႈမ်ားမွာ အေရးပါေၾကာင္းႏွင့္ သူမတို႔အေနျဖင့္ ေျပာင္းလဲမႈမ်ား ႏွင့္ ၄င္းတို႔၏အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားအေပၚ သတိရွိေနရမယ္လုိ႔လည္း အေလးေပးေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
ဦးသုတေအာင္ – မည္သည့္အရာမ်ား မွားယြင္းလြဲေခ်ာ္သြားခဲ့သလဲ။
Ms. Marita Schimpl – စိန္ေခၚမႈမ်ားကိုအျမဲလုပ္ေဆာင္ေနဖုိ႔ အေရးၾကီးေၾကာင္းႏွင့္ အက်ိဳးရလာဒ္မ်ား မည္သို႔ျဖစ္ေနရမည္ကို ေဆြးေႏြးေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ အခ်က္အလက္မ်ား ေကာက္ခံသည့္လုပ္ငန္းစဥ္အတြင္း ျဖစ္ေပၚေနေသာအေၾကာင္းအရာမ်ားကို ေဖာက္သည္မ်ားႏွင့္ တစ္ေလွ်ာက္ လံုး ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေဆြးေႏြးသင့္တယ္လုိ႔ သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ေစ်းကြက္သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားသည္ ႏိုးၾကားတက္ၾကြသည့္ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ႏွင့္ စိန္ေခၚသူျဖစ္ေနရမည္ျဖစ္ျပီး တစ္ခါတစ္ရံတြင္ မည္သည့္အရာမ်ား က လုပ္ကိုင္ဖုိ႔ခက္ခဲေနသည္ကိုလည္း ေဖာက္သည္မ်ားအား ေျပာဆိုသင့္တယ္လုိ႔ ေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ၄င္းတို႔၏ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ကိုပဲ အျမဲေတြးေနကာ တစ္ကယ္တမ္းေဖာက္သည္မ်ားအျပည့္အ၀မရရွိသည့္ အလုပ္အပ္သူမ်ိဳးကိုလည္း ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ဖူးျပီး ထိုသူမ်ားဟာ ၄င္းတို႔ရဲ႕အေတြးအျမင္ထဲမွာသာပိတ္မိေနတာ ျဖစ္တယ္လုိ႔ သူမကေျပာခဲ့ပါတယ္။ ယင္းအေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ေစ်းကြက္သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားက ေဖာက္သည္မ်ားအား သစ္လြင္ေသာအျမင္မ်ားကို ေပးစြမ္းႏုိင္စြမ္းရွိရမယ္လို႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ေဒါက္တာေအာင္သူရ – မတူကြဲျပားေသာ အလုပ္အပ္သူမ်ားတြင္ မတူညီေသာအေလ့အထမ်ားရွိေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေသာ အလုပ္အပ္သူမ်ားအေနျဖင့္ သူတို႔လုိအပ္ေသာအရာကို တိတိက်က် သိရွိထားျပီး မည္သည့္ရလာဒ္မ်ား ထြက္ေပၚလာႏုိင္သလဲဆိုတာကိုလည္း ရွင္းရွင္းလင္းလင္းသိရွိထားတယ္လို႔ သူကေျပာခဲ့ျပီး အျခားတစ္ဖက္မွာေတာ့ အခ်ိဳ႕အလုပ္အပ္သူမ်ားဟာ ရည္ရြယ္ခ်က္ကို တိတိက်က်မသိဘဲ ျဖစ္ေနတတ္တယ္လုိ႔ သူကေျပာခဲ့ပါတယ္။ အလုပ္အပ္သူတို႔အေနျဖင့္ ၀င္ေရာက္လုပ္ကိုင္လုိေသာ ေစ်းကြက္ ႏွင့္ မည္သည့္ကုန္ပစၥည္းကို ေရာင္းခ်ခ်င္သလဲဆိုတာကို သိရွိထားေသာ္လည္း သူတို႔မွာ အနည္းငယ္ အရႈံးေပၚေနျပီး ယင္းအေျခအေနတြင္ ေစ်းကြက္သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားက လမ္းညႊန္ေပးရမွာ ျဖစ္ေၾကာင္း သူက ရွင္းျပခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ နားလည္မႈလြဲမွားျခင္းမ်ားလည္းရွိႏုိင္ျပီး အျခားျပသနာမွာ အခ်ိဳ႕အလုပ္အပ္ ေသာ ကုမၸဏီမ်ားက အခ်က္အလက္မ်ားရယူလိုေသာေၾကာင့္ ေစ်းကြက္သုေတသန၀န္ေဆာင္မႈမွာ အေရးပါသည္ကို နားလည္ထားေသာ္လည္း အျခားအေၾကာင္းအရာမ်ားေပၚတြင္ ပိုမိုအာရံုစိုက္ေနေၾကာင္း သူကရွင္းျပခဲ့ပါတယ္။ မၾကာခဏဆိုသလို အခ်ိဳ႕အလုပ္အပ္သူမ်ားသည္ ယင္းတို႔၏ရည္ရြယ္ခ်က္ကို တိတိက်က်မေျပာႏုိင္ဘဲ ေအဂ်င္စီသို႔ေရာက္ရွိလာျပီး သုေတသနအဆိုျပဳခ်က္တစ္ေစာင္ ေရးခိုင္းေလ့ရွိ ေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္လည္း ထိုသူမ်ားမွာ ယင္းသို႔လုပ္ေဆာင္ရာတြင္ မည္မွ်အားထည့္ရသည္ကို နားလည္ျခင္း မရွိေၾကာင္းႏွင့္ အဆိုျပဳခ်က္ကို ျပန္လည္သံုးသပ္ျပီးခ်ိန္တြင္ ယင္းအရာမွာ ၄င္းတို႔လိုအပ္ေသာအရာ တိတိက်က်မဟုတ္ေၾကာင္း ေျပာေလ့ရွိတယ္လုိ႔ သူက ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ထို႔ေၾကာင့္ အလုပ္အပ္သူမ်ားအေနျဖင့္ လည္း ၄င္းတို႔လိုခ်င္ေသာ နည္းလမ္းႏွင့္အခ်က္အလက္မ်ားကို တိတိက်က် ညြန္ၾကားေပးဖို႔လိုအပ္ျပီး ယင္းမွသာ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ ၄င္းတို႔အား လမ္းညြန္ေပးႏုိင္မွာျဖစ္တယ္လုိ႔ သူကေျပာခဲ့ပါ တယ္။ ဒါ့အျပင္ ယင္းသို႔လုပ္ေဆာင္ျခင္းသည္ တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး အျပန္အလွန္ ေလးစားမႈထားျခင္းျဖစ္ျပီး ႏွစ္ဖက္စလံုးမွ မည္သို႔ ေမွ်ာ္မွန္းထားသလဲဆိုတာကုိ နားလည္မႈရွိျခင္းျဖစ္တယ္လုိ႔ သူကဆိုခဲ့ျပီး မည္သည့္အရာမွ ပံုေသျဖစ္ႏုိင္ေခ်မရွိျခင္းေၾကာင့္ အလုပ္အပ္သူမ်ားႏွင့္ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ား အေနျဖင့္ အတူတကြလက္တြဲျပီး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖုိ႔လိုတယ္လုိ႔ သူက ေျပာခဲ့ပါတယ္။
Ms. Marita Schimpl – ေစ်းကြက္သုေတသနဆိုသည္မွာ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္မ်ားကိုသာ ပံ့ပိုးေပးရမည္မဟုတ္ပဲ ေစ်းကြက္သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ အလုပ္အပ္သူမ်ားအား အခြင့္အလမ္း မ်ားကို လမ္းဖြင့္ေပးရာတြင္ ကူညီေပးရမွာျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနနဲ႔ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားဟာ အလုပ္အပ္ေသာကုမၸဏီမ်ားအတြက္ မည္သို႔အေရးၾကီးလဲဆိုတာကို အၾကံေပး သင့္ေၾကာင္းနဲ႔ ကုမၸဏီအေနနဲ႔လည္း မည္သို႔ကြဲျပားစြာေဆာင္ရြက္ႏုိင္သလဲဆိုတာ လမ္းညြန္ေပးရမွာျဖစ္တယ္ လုိ႔ သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဒါဟာ သုေတသန၀န္ေဆာင္မႈေပးသူမ်ားအေနနဲ႔ တန္ဖိုးတစ္ခုကို ျဖည့္စြက္ေပးႏိုင္ တဲ့အခ်က္ျဖစ္တယ္လုိ႔ သူမကယံုၾကည္ေနပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ တန္ဖိုးကြင္းဆက္ကိုလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားဖို႔႔နဲ႔ လုပ္ငန္းတစ္ခုလံုးကိုလည္း မည္သုိ႔တန္ဖိုးျဖည့္စြက္ႏိုင္မလဲဆိုတာ စဥ္းစားဖို႔အေရးၾကီးတယ္လို႔ သူမကေျပာခဲ့ ပါတယ္။ သူမအတြက္ေတာ့ အလုပ္အပ္သူမ်ားကိုလိုက္နာျပီး ပိုမိုေအာင္ျမင္ဖုိ႔အကူအညီေပးျခင္းဟာ သူမတို႔ အျမဲလုပ္ေဆာင္သင့္တဲ့ အေရးၾကီးတဲ့အခ်က္ေတြထဲက တစ္ခုျဖစ္တယ္လုိ႔ယူဆေၾကာင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ယင္းသို႔လုပ္ေဆာင္ပါက လူအမ်ားအေနျဖင့္ ေစ်းကြက္သုေတသန၀န္ေဆာင္မႈဟာ ေစ်းႏႈန္းျမင့္မားတယ္လုိ႔ ထင္ျမင္ေတာ့မွာမဟုတ္ေၾကာင္း သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚလင္းလင္းတင္ထြန္း – သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားအေပၚ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ႏုိင္စြမ္းရွိမရွိႏွင့္ ပက္သက္၍ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ား၏ ေထာက္ခံအၾကံျပဳခ်က္အေပၚ မည္မွ်ယံုၾကည္အားထားႏုိင္မလဲ။
Ms. Marita Schimpl – စဥ္းစားဆင္ျခင္ရမည့္အရာမ်ား အမ်ားအျပားရွိေၾကာင္းႏွင့္ မေသခ်ာမေရရာမႈမ်ား အျမဲရွိေနတတ္ေၾကာင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ရလာဒ္အတိအက်ကို သူမတို႔အေနျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္ျခင္းမရွိေသာ္ လည္း စားသံုးသူမ်ားႏွင့္ပက္သက္ျပီး သူမတို႔ရဲ႕အေတြ႕အၾကံဳမ်ားနဲ႔ ဗဟုသုတတို႔ကိုအေျခခံကာ ဆံုးရႈံးႏုိင္ေျခနဲ႔ မွားယြင္းႏုိင္ေျခတို႔ကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးႏုိင္ေၾကာင္း သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အလုပ္အပ္သူမ်ားႏွင့္အတူ လက္တြဲကာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းအသစ္မ်ားအတြက္ အေတြးအျမင္အသစ္မ်ားကိုလည္း ေပးစြမ္းႏုိင္မည္ဟု သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚပြင့္ဦးေဆြ – အခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ပက္သက္၍ တိက်မႈႏွင့္ ဆက္စပ္ပက္သက္မႈတို႔အေပၚ ျဖည့္စြက္ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ သူမက အခ်ိဳ႕အခ်က္အလက္မ်ားသည္ သူမတို႔ထံသို႔ေရာက္ရွိလာခ်ိန္တြင္ လံုး၀ အကူအညီမျဖစ္ေတာ့သည့္ အေျခအေနမ်ိဳးလည္း ရွိႏိုင္ေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
Ms. Marita Schimpl – ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ အရပ္ေဒသအမ်ားအျပားတြင္ ဒစ္ဂ်စ္တယ္နည္းပညာအသံုးခ်ႏုိင္စြမ္းက ဖြံ႔ျဖိဳးတိုးတက္ျခင္းမရွိေသးေၾကာင္းႏွင့္ သူမအေနျဖင့္ ေဒၚပြင့္ဦးေဆြ၏ တင္ျပခ်က္ကိုသေဘာတူလက္ခံကာ သူမတို႔အေနျဖင့္ ေစ်းကြက္သုေတသနလုပ္ငန္းစဥ္ကို မည္ကဲ့သို႔ သြက္သြက္လက္လက္ႏွင့္ လ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္မလဲဆိုတာ စဥ္းစားေတြးေတာဖုိ႔လိုအပ္ေၾကာင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ဦးသုတေအာင္ – ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ မိုဘိုင္းဖုန္းအသံုးျပဳမႈစိမ့္၀င္မႈႏႈန္းမွာ အျမင့္မားဆံုးျဖစ္ျပီး သုေတသနပညာရွင္မ်ားအေနျဖင့္ စားသံုးသူမ်ားထံသို႔ ေရာက္ရွိေအာင္ Survey Monkey သို႔မဟုတ္ အြန္လုိင္းမွတဆင့္ ဆန္းစစ္ေကာက္ခံေသာ နည္းပညာမ်ားကို အသံုးျပဳႏုိင္ေၾကာင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ယင္းနည္းပညာသည္ ဆန္းသစ္တီထြင္ျခင္းျဖစ္မျဖစ္ႏွင့္ ESOMER ႏွင့္ MRA တို႔ ေဆာင္ရြက္ႏုိင္ေသာအရာျဖစ္ သလားဟု သူက ေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။
Ms. Marita Schimpl – သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ ယင္းသို႔လုပ္ေဆာင္ခ်င္ရင္ေတာင္မွ စားသံုးသူတို႔ ဘက္မွ အဆင္သင့္မျဖစ္လွ်င္ ယင္းအခ်က္အလက္တို႔ကို အလုပ္အပ္သူမ်ားထံ ေရာင္းခ်ဖုိ႔မေကာင္းေၾကာင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။ အလုပ္အပ္သူမ်ားသည္ ပိုက္ဆံအေျမာက္အျမားသံုးစြဲထားရျပီး သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားထံမွ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရေသာ ရလာဒ္မ်ားျပန္ထြက္လာဖုိ႔ သူတို႔ကေမွ်ာ္မွန္းထားကာ ယင္းကအဓိပၸါယ္ရွိေၾကာင္းလည္း သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ လက္ရွိအခ်ိန္သည္ အနည္းငယ္ခဲရာခဲဆစ္ႏုိင္ျပီး ဥပမာအားျဖင့္ အလုပ္အပ္သူမ်ားက အလံုးစံုပါ၀င္ေသာရလာဒ္မ်ိဳး သို႔မဟုတ္ ေက်းလက္ေဒသတြင္ေနထုိင္ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို အဓိကအာရံု စိုက္ခ်င္ေသာရလာဒ္မ်ိဳးကို လိုခ်င္ပါက သူမအေနျဖင့္ ေမးခြန္းမ်ားေမးျမန္းရာတြင္ ဒစ္ဂ်စ္တယ္နည္းပညာကို အသံုးျပဳမွာမဟုတ္ေၾကာင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ယင္းမွာ စားသံုးသူမ်ားအေနျဖင့္ ေမးခြန္း၏အဓိပၸါယ္မ်ားကို တကယ္နားလည္ရဲ႕လားဆိုတာ ေအဂ်င္စီအေနျဖင့္ မသိရွိႏုိင္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေၾကာင္း သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ သူမအေနႏွင့္လည္း ဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာကုမၸဏီမ်ားတြင္ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ အလုပ္လုပ္ခဲ့ဖူးေသာ အေတြ႕အၾကံဳရွိျပီး ပံုမွန္အားျဖင့္ ယင္းကုမၸဏီမ်ားသည္ ပရိုမိုးရွင္းအသစ္မ်ားႏွင့္ပက္သက္၍ စားသံုးသူမ်ားကို စာပို႔ေလ့ရွိေၾကာင္း သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ထိုပို႔လုိက္ေသာစာမ်ားႏွင့္ မက္ေဆ့မ်ားကို လူမည္မွ်ဖြင့္ဖတ္သလဲ ဆိုတာကို ေတြးရမွာျဖစ္ျပီး လူအမ်ားအေနျဖင့္ ထိုစာမ်ားကိုဖြင့္ဖတ္ဖို႔အတြက္ စိတ္ကုန္ေလ့ရွိေၾကာင္း သူမက ဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဖြင့္ဖတ္သည့္လူမ်ားရွိလွ်င္ေတာင္မွ ေနာက္ထပ္၀က္ဘ္ဆိုက္တစ္ခုသို႔ ဆက္သြားရန္ လမ္းညႊန္ လွ်င္ ခ်က္ခ်င္းျပန္ထြက္သြားေၾကာင္း၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၌ ဒစ္ဂ်စ္တယ္နည္းပညာအသံုးခ်ႏိုင္စြမ္းကို ျမင့္တက္လာဖုိ႔ အတူတကြလုပ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္း သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ျပည္သူလူထုအေနျဖင့္ ယင္းနည္းပညာ ဗဟုသုတအဆင့္တစ္ခုသုိ႔ ေရာက္ရွိသြားသည္မွာ ေသခ်ာသြားမွ ေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ ယင္းသုေတသနနည္းပညာတို႔ကို စိတ္ခ်လက္ခ်အသံုးျပဳသင့္တယ္လုိ႔ သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ေဒါက္တာေအာင္သူရ – အခ်က္အလက္မ်ားသိုမွီးမႈဟာ အလိုအေလ်ာက္စနစ္ျဖင့္သြားေသာ လုပ္ငန္းစဥ္သို႔ ပိုမိုေရာက္ရွိသင့္ေသာ္လည္း ေရရွည္တြင္ ယင္းကိစၥသည္ ရွင္းခ်က္ထုတ္ႏုိင္စြမ္းမရွိေၾကာင္းႏွင့္ ပိုမိုခက္ခဲလာလိမ့္မယ္ဟု ေျပာခဲ့ပါတယ္။ အလုိအေလ်ာက္စနစ္ျဖင့္သြားေသာ အခ်က္အလက္မ်ားသိုမွီးမႈႏွင့္ လုပ္ငန္းမ်ားမွတဆင့္ အခ်က္အလက္သိုမီွးမႈတို႔ကို ေမွ်ာ္မွန္းထားပါတယ္။ အျခားတစ္ဖက္မွာေတာ့ ယင္းအခ်က္အလက္မ်ား ဘာကိုဆိုလိုသလဲဆိုတာကို မည္သုိ႔အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူရမလဲဆိုတာက ေနာက္ထပ္နယ္ပယ္တစ္ခုျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနနဲ႔ အခ်က္အလက္မ်ားကို အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူျခင္းအေပၚ ပိုမိုအားစိုက္လုပ္ေဆာင္ရပါလိမ့္မယ္။ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနနဲ႔ အနာဂတ္ကိုမည္သို႔ေျပာင္းလဲမလဲဆိုတာနဲ႔ ပက္သက္လို႔ကေတာ့ ယခုအခ်ိန္မွာ သူ႔ရဲ႕အဆင့္ဆင့္ျဖစ္စဥ္ေတြ ရွိပါတယ္။ ပထမဦးဆံုး သုေတသနလုပ္ရမယ္။ ဒါကိုအဓိပၸါယ္ေကာက္ယူရမယ္။ ေဖာက္သည္မ်ားက ဒါကို နားလည္ေအာင္လုပ္ရမယ္။ ဒါေတြက အဆင့္ဆင့္လုပ္ေဆာင္သြားရပါမယ္။ ဒါဟာရွည္လ်ားတဲ့ အဆင့္ဆင့္ ျဖစ္စဥ္ေတြျဖစ္ျပီး ဒီလည္ပတ္မႈဟာ ေျခာက္လ၊ တစ္ႏွစ္၊ သို႔မဟုတ္ ၂ႏွစ္အထိ ၾကာႏုိင္ျပီး ဒါကိုေျပာင္းလဲမႈလို႔ ယူဆပါတယ္။ ယခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ဒါဟာ တစ္သီးပုဂၢလအဆင့္တစ္ခုမွာ အခ်က္အလက္သိုမွီးျခင္းျဖစ္ျပီး သူတို႔ ရလာတဲ့အခ်က္အလက္ေတြကတဆင့္ ထုတ္ကုန္ ဒါမွမဟုတ္ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ားကို တိုက္ရိုက္ပံုေဖာ္ပါတယ္။ ဒါဟာအလြန္တုိေတာင္းတဲ့ ၀ယ္သူစိတ္ၾကိဳက္လုပ္ေပးတဲ့၀န္ေဆာင္မႈ ဒါမွမဟုတ္ ထုတ္ကုန္တစ္ခုပဲျဖစ္တယ္လို႔ အဓိပၸါယ္ရေၾကာင္း သူက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ သူက ဒါဟာ ပံုမွန္ေစ်းကြက္သုေတသနကုမၸဏီမ်ားအေနနဲ႔ ေမွ်ာ္မွန္းျပီး ဆန္းစစ္သြားရမယ့္အရာျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။ ဒါဟာ စာရင္းေကာက္ယူမယ္၊ ခြဲျခားစိတ္ျဖာ မယ္၊ ျပီးရင္အစီရင္ခံစာေရးမယ္ဆိုတဲ့ ပံုစံမ်ိဳးမဟုတ္ပါဘူး၊ ဒါဟာ တစ္ဦးခ်င္းစီကေကာက္ခံရရွိလာတဲ့ အခ်က္ အလက္ေတြကို လုပ္ေဆာင္မယ့္ပံုစံပဲျဖစ္ပါတယ္၊ ဒါဟာပိုမိုတိုေတာင္းတဲ့ အဆင့္ဆင့္ျဖစ္စဥ္ျဖစ္တယ္လုိ႔ သူက ေျပာခဲ့ပါတယ္။
Ms. Marita Schimpl – အြန္လိုင္းမွတဆင့္စာရင္းေကာက္ခံရာတြင္ ၾကာသင့္ေသာအခ်ိန္ကာလႏွင့္ ပက္သက္၍ ျဖည့္စြက္ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးကေတာ့ ၁၀ မိနစ္မွ ၁၅ မိနစ္ထက္ ပိုမၾကာသင့္ေၾကာင္း ဥပမာအားျဖင့္ အခ်ိဳ႕အြန္လိုင္းမွစာရင္းေကာက္ခံမႈမ်ားမွာ မိနစ္ ၃၀ အထိၾကာျမင့္တတ္ေသာေၾကာင့္ ယင္းအေျခအေနမိ်ဳးတြင္ အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႕လုိပါက အလုပ္အပ္သူမ်ားထံမွ အကူအညီမ်ားလိုအပ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။
အေမးအေျဖက႑
အေမးအေျဖက႑အတြက္ ဦးေဆာင္ေဆြးေႏြးသူ ဦးသုတေအာင္က ေမးခြန္းမ်ားကို ဖိတ္ေခၚခဲ့ပါတယ္။ ေဆြးေႏြးပြဲ၏ဒုတိယပိုင္းအား ေမးခြန္းမ်ားကိုအေျခခံျပီး အေတြးအျမင္မ်ားကို မွ်ေ၀ျခင္းျဖင့္စတင္ခဲ့ပါတယ္။
ေမးခြန္း ၁။ ။ MRA ၏ ဥကၠဌျဖစ္သူ ဦးမိုးေက်ာ္က အခ်က္အလက္မ်ားစုယူေကာက္ခံျခင္းႏွင့္ပက္သက္ျပီး “ Facebook နဲ႔ Google တို႔က သုေတသနမလုပ္ပါဘူး။ သူတို႔အားလံုးမွာ အခ်က္အလက္ေတြရွိေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ Facebook နဲ႔ Google တို႔က သုေတသနမလုပ္ၾကတာလဲ။ သူတို႔မွာ သူတို႔လုိအပ္တာေတြအားလံုး ရွိတယ္လုိ႔ ထင္ပါသလား” ဟု စတင္ေမးခြန္းထုတ္ခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚပြင့္ဦးေဆြ – Facebook အေနျဖင့္ အခ်က္အလက္မ်ားကို သူမတို႔အား မွ်ေ၀ေပးေသာ္ လည္း အျခားျပိဳင္ဘက္မ်ားအတြက္ အေသးစိတ္က်ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားမဟုတ္ေၾကာင္း ေျဖၾကားခဲ့ပါ တယ္။ ျပီးခဲ့ေသာလကအေျခအေနကို ႏႈိင္းယွဥ္ျပီး ယခုလအတြက္ အၾကံျပဳမ်ားကိုသာ မွ်ေ၀ျခင္းျဖစ္တယ္လုိ႔ ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။ Facebook အေနျဖင့္ အနီးစပ္ဆံုးေသာ ရာခိႈင္ႏႈန္းအခ်က္အလက္မ်ားကို မွ်ေ၀ေပးေသာ္ လည္း သူမတို႔အဓိကယွဥ္ျပိဳင္ေနရေသာ ေစ်းကြက္ျပိဳင္ဘက္ကိုမသိရွိေၾကာင္း၊ သူမတို႔၏အသံုးစရိတ္ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ျပီး မည္သည့္ေအဂ်င္စီက သူမတုိ႔ကိုအျပိဳင္လိုက္ေနသလဲ၊ ေရွ႕မွဦးေဆာင္ေနသလဲဆိုတာကိုသာ ခန္႔မွန္းေပးေၾကာင္း ေဒၚပြင့္ဦးေဆြက ေျဖခဲ့ပါတယ္။ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ ၄င္းတို႔အေနျဖင့္ ယခုလိုပံုစံမ်ိဳးသာ အေကာင္းဆံုးလုပ္ႏုိင္ေသးျပီး ယခင္ကဆိုလွ်င္ Facebook ႏွင့္ Google တို႔သည္ ၄င္းတို႔အေၾကာင္းအခ်က္ အလက္မ်ားကုိပင္ မွ်ေ၀ခဲ့ျခင္းမရွိေၾကာင္း၊ မၾကာေသးခင္ကမွ Facebook အေနျဖင့္ ၄င္းတို႔၏အလုပ္အပ္သူ မ်ားအေပၚ ၀န္ေဆာင္မႈေပးျခင္းအား ျမွင့္တင္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ထို႔ေၾကာင့္ Ooredoo အေနျဖင့္ ၄င္းတို႔အား ေမးခြန္း မ်ားေမးႏုိင္ျပီး သံုးလပတ္စာအခ်က္အလက္မ်ားအတြက္ Facebook က မွ်ေ၀ေပးကာ Google မွာလည္း ယင္းပံုစံအတိုင္းအလုပ္လုပ္ေၾကာင္း၊ အျခားအခ်က္အလက္မ်ားမွာ စားသံုးသူမ်ားကို ပစ္မွတ္ထားျခင္းျဖစ္ ေၾကာင္း သူမက ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။
Ms. Marita Schimpl – Facebook အေနျဖင့္ သုေတသနျပဳလုပ္သည္ဟု ထင္ျမင္ေၾကာင္းႏွင့္ သူမတို႔အေန ျဖင့္ နည္းပညာအသစ္မ်ားကို ေသေသခ်ာခ်ာေလ့လာသင့္ျပီး ဆန္းသစ္တီထြင္မႈမ်ား ျပဳလုပ္သင့္တယ္လုိ႔ ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း သုေတသနပညာရွင္မ်ားအေနျဖင့္ အတိတ္ကျပဳလုပ္ခဲ့ေသာအရာမ်ားအား အကာအကြယ္မေပးသင့္ေတာ့ပဲ ေျပာင္းလဲမႈအသစ္မ်ားအားလံုးကိုလက္ခံကာ ထိုးထြင္အျမင္အၾကံေပးမ်ား အျဖစ္ ေနရာယူသင့္ေၾကာင္းႏွင့္ တစ္နည္းဆုိရလွ်င္ ၄င္းတို႔ကိုအလုပ္အပ္သူမ်ားအား စားသံုးသူမ်ားကို အမွန္တကယ္နားလည္လာေအာင္ အၾကံေပးသည့္နည္းလမ္းကို လုပ္ကိုင္သင့္ေၾကာင္း ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။
ေဒါက္တာေအာင္သူရ – ကုမၸဏီအေသးမ်ားႏွင့္အၾကီးမ်ားသာမက ၾသဇာၾကီးမားေသာကုမၸဏီၾကီးမ်ား အတြက္ပါ အခ်က္အလက္မ်ားအား အကာအကြယ္ေပးထားျခင္းသည္ အေရးၾကီးေၾကာင္း ျဖည့္စြက္ေျပာဆိုခဲ့ ပါတယ္။ ယင္းအဆိုကို Ms. Marita Schimpl က ေထာက္ခံခဲ့ျပီး စားသံုးသူမ်ား၏အတြင္းေရးကိုလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားေပးဖို႔လုိအပ္ေၾကာင္း ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚလင္းလင္းတင္ထြန္း – ကိုယ္ပိုင္လြတ္လပ္ခြင့္၊ အတြင္းေရး (Privacy) ႏွင့္ပတ္သက္၍ သူမ၏စိုးရိမ္မႈကို ေျပာၾကားခဲ့ျပီး လူမႈမီဒီယာကုမၸဏီမ်ားအေနျဖင့္ သူမတို႔အားေစာင့္ၾကည့္ေနျပီး သူမတို႔ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကို ရယူေနသည္ဟု ထင္ျမင္ေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ထို႔ေၾကာင့္ ယင္းလူမႈမီဒီယာ အက္ပလီေကးရွင္းမ်ားကို ၀င္ေရာက္အသံုးျပဳျပီး အေပ်ာ္သက္သက္ ေမးခြန္းမ်ားေျဖၾကားျခင္းႏွင့္ အေျဖရလာဒ္ မ်ားတို႔ကိုၾကည့္ျခင္းကုိပင္ ၀န္ေလးေနၾကျပီျဖစ္ေၾကာင္း သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ေမးခြန္း ၂။ ။ MRA ဥကၠဦးမိုးေက်ာ္က “ေစ်းကြက္သုေတသနအတြက္ အသံုးျပဳဖုိ႔ ခင္ဗ်ားတို႔ရဲ႕ ရန္ပံုေငြကို မည္မွ်သတ္မွတ္ထားပါသလဲ။ Facebook က အေျခခံအားျဖင့္ အခ်က္အလက္မ်ားသိုမွီးထားျပီး ဥပမာအားျဖင့္ ခင္ဗ်ားတို႔ရဲ႕ေၾကာ္ျငာကို ဘယ္သူေတြျမင္သြားလဲ၊ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္၀င္ၾကည့္သြားလဲနဲ႔ ခင္ဗ်ားတို႔ရဲ႕ ထုတ္ကုန္ ေတြကို ဘယ္သူက၀ယ္ျပီး ဘယ္သူက မ၀ယ္ဘူးလဲဆုိတာေတြကို သိေနပါတယ္။ ခင္ဗ်ားတို႔ရဲ႕ေဖာက္သည္ ၇၀% နဲ႔ ၈၀% ေလာက္က Facebook ကို သံုးစြဲေနတယ္ဆိုရင္ အခ်က္အလက္ေပးဖို႔လြယ္ကူပါတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔မေပးႏုိင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြအားလံုး ကိုလည္း သူတို႔ေပးပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်ေနာ္တို႔ ေစ်းကြက္သုေတသနေအဂ်င္စီေတြနဲ႔ Facebook တို႔ထဲမွာ ဘယ္သူေျပာတာကိုပဲနားေထာင္ေတာ့မယ္လုိ႔ ေတြးမိခဲ့တဲ့အေျခအေနကို ေရာက္ခဲ့ဖူးသလား” ဟု ဦးမိုးေက်ာ္က ေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚပြင့္ဦးေဆြ – သူမတုိ႔အေနျဖင့္ ႏွစ္ဖက္စလံုးမွအၾကံျပဳခ်က္မ်ား၊ အခ်က္အလက္မ်ားကို နားေထာင္ေၾကာင္း ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ သူမတို႔ရဲ႕ တီဗီေၾကာ္ျငာအစီစဥ္တစ္ခု မည္မွ်ထိေရာက္ သြားလဲဆိုတာကို ယခင္ေၾကာ္ျငာ၏ေအာင္ျမင္မႈႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ကာ Facebook မွတဆင့္ ဆံုးျဖတ္ႏုိင္ျပီး အျခား တစ္ဖက္မွာေတာ့ ေစ်းကြက္သုေတသနေအဂ်င္စီအေနနဲ႔ ၾကိဳက္ႏွစ္သက္မႈမ်ား၊ မၾကိဳက္ႏွစ္သက္မႈမ်ားႏွင့္ အနာဂတ္တြင္ ကုမၸဏီအေနျဖင့္ မည္သည့္အရာမ်ား တိုးတက္ေအာင္လုပ္ေဆာင္သြားသင့္သလဲဆုိတာကို နက္နက္နဲနဲအၾကံျပဳေပးႏုိင္ေၾကာင္း ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။ Facebook အေနျဖင့္ ယင္းသို႔မေဆာင္ရြက္ႏုိင္ ေၾကာင္းႏွင့္ အခ်က္အလက္အမ်ားအျပားကိုမူ Facebook မွ ရရွိႏုိင္ေၾကာင္းလည္း သူမက ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
ဆက္လက္ျပီး ဦးေဆာင္ေဆြးေႏြးသူ ဦးသုတေအာင္က ေမးခြန္းမ်ားဖိတ္ေခၚခဲ့ပါတယ္။
ေမးခြန္း ၃။ ။ “ အခ်က္အလက္မ်ားစြာ စုေဆာင္းထားသည့္ေနရာ (Big Data) ေတြနဲ႔ ဥာဏ္ရည္တုနည္းပညာ (AI) တို႔အေၾကာင္းကိုေျပာမယ္ဆိုရင္ လူေတြက ခင္ဗ်ားတို႔ကို ၄င္းတို႔ရဲ႕ခြင့္ျပဳမႈသေဘာဆႏၵမရွိပဲ အခ်က္အလက္ေတြကို ေပးေနၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ပံုမွန္အျမင္နဲ႔ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ခြင့္ျပဳမႈဆႏၵသေဘာ မပါဘူးဆိုရင္ သုေတသနလုပ္တယ္လုိ႔ အဓိပၸါယ္မရႏုိင္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သေဘာဆႏၵမပါတဲ့ အခ်က္အလက္ၾကီးေတြ၊ သုေတသနအခ်က္အလက္ေတြကို က်ေနာ္တို႔ဘယ္လိုထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္မလဲ။ ဒီကိစၥနဲ႔ပက္သက္ျပီး Esomar အေနနဲ႔ စီမံခ်က္ေတြ၊ မူ၀ါဒေတြနဲ႔ ေဆာင္ရြယ္ေနျပီးျဖစ္တယ္လုိ႔ က်ေနာ္ထင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ေမးခြန္းအေနနဲ႔ က်ေနာ္တို႔အတြက္ ထိုးထြင္း အျမင္မ်ားျဖစ္ႏုိင္တဲ့ သုေတသနလုပ္ထားတဲ့အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ သုေတသနမလုပ္ထားတဲ့ အခ်က္အလက္ ေတြကို ဘယ္လိုမ်ိဳးႏႈိင္းယွဥ္ႏုိင္မလဲလို႔ ေမးျမန္းခ်င္ပါတယ္” ဟု Kantar TNS မွ ေမးခြန္းထုတ္ခဲ့ပါတယ္။
Ms. Marita Schimpl – ကံမေကာင္းစြာနဲ႔ Facebook ဒါမွမဟုတ္ အျခားအက္ပလီေကးရွင္း မ်ားကို က်မတို႔ အသံုးျပဳခ်ိန္မွာ တစ္စံုတစ္ရာတိုင္းတာခံရမွာျဖစ္ျပီး က်မတို႔လည္း ဆႏၵသေဘာေပးရပါလိမ့္ မယ္။ ဒါေၾကာင့္ပဲ ယင္းစံႏႈန္းေတြကိုအဓိပၸါယ္ဖြင့္ျပီး ကာကြယ္ေပးရမွာက ဒီအဖြဲ႔အစည္းၾကီးရဲ႕ အလုပ္တစ္ခုပဲ ျဖစ္ပါတယ္လို႔ ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။ အသံုးျပဳသူမ်ားအေနျဖင့္ ရလာဒ္ကမည္သည့္အဓိပၸါယ္ရွိသလဲဆိုတာနဲ႔ မူလအရင္းအျမစ္က ဘာလဲဆိုတာကို ဂရုစိုက္ဖုိ႔လိုအပ္ျပီး၊ Facebook ႏွင့္ Weibo တို႔ကိုသံုးစြဲသူမ်ားသည္ တီဗီေၾကာ္ျငာမ်ားကို ၾကည့္ရႈသူမ်ားႏွင့္ ကြဲျပားျခားနားေၾကာင္း သူမက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၄င္းတို႔အား တစ္ေနရာတည္းတြင္ ထည့္မထားႏိုင္ေၾကာင္းႏွင့္ ေစ်းကြက္သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ ၄င္းတို႔ရဲ႕ အလုပ္အပ္သူမ်ားကို အေၾကာင္းအရာအမ်ားအျပားအား တစ္ေနရာတည္းမွာထည့္မထားဖို႔ သတိေပးေနရမွာ ျဖစ္တယ္လုိ႔ သူမက အေလးေပးေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အားလံုးအေနျဖင့္စံႏႈန္းမ်ားကို ထိန္းသိမ္းထားရမွာ ျဖစ္ျပီး မလႈပ္မယွက္ၾကီးၾကပ္မႈမ်ားအား မလုပ္ေဆာင္သင့္ေၾကာင္း၊ ကုမၸဏီအမ်ားအျပားမွာ ယင္းသို႔ လုပ္ေဆာင္ေနၾကေၾကာင္းႏွင့္ အကယ္၍သုေတသနကုမၸဏီျဖစ္ပါက စားသံုးသူမ်ား၏ ဆႏၵသေဘာမ်ားကို အေလးထားရမွာျဖစ္ေၾကာင္း သူမက ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ ဆက္လက္ျပီး သုေတသနကုမၸဏီမ်ားအေနျဖင့္ အခ်က္အလက္မ်ားမည္သည့္ေနရာမွလာသလဲ၊ အရင္းအျမစ္ကဘာလဲဆိုတာနဲ႔ နည္းပညာမ်ားက ဘာလဲဆိုတာကို ၾကည့္ရႈေနရမွာျဖစ္ျပီး ယင္းအခ်က္မ်ားအားလံုးကိုအသံုးျပဳကာ အခ်က္အလက္မ်ား က်ိဳးေၾကာင္းခိုင္လံုမႈရွိသလား၊ ယံုၾကည္စိတ္ခ်ရလားဆိုတာကို ဆန္းစစ္ရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။
ေဒါက္တာေအာင္သူရ – လူအမ်ားအေနျဖင့္ Facebook သို႔မဟုတ္ Google တုိ႔ကို၀င္ေရာက္အသံုးျပဳခ်ိန္တြင္ ၄င္းတို႔ေက်ာ္ဖတ္ပစ္လုိက္ေသာ အရာမ်ားက ဆႏၵသေဘာႏွင့္ပက္သက္၍ ေဖာ္ျပေျပာဆိုေနျခင္းျဖစ္ျပီး အခ်က္အလက္မ်ားကို သူတို႔ဆႏၵသေဘာအတုိင္း ေကာက္ခံေနခဲ့ေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ မိမိတို႔အတြက္ မည္သည့္အရာက တန္ဖိုးရွိသလဲဆိုတာကုိ ေဖာက္သည္မ်ားကသာ ဆံုးျဖတ္ရမွာျဖစ္တယ္လုိ႔ သူကထင္ျမင္ ေၾကာင္းႏွင့္ ထုတ္ကုန္ဖန္တီးႏုိင္စြမ္း၊ ၀န္ေဆာင္မႈဖန္တီးႏုိင္စြမ္း စသည္ျဖင့္တို႔ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ေဖာက္သည္မ်ားအေနျဖင့္ လူဦးေရတစ္ခုလံုးကိုထင္ဟပ္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားမလိုအပ္ျခင္း ျဖစ္ႏုိင္သလို၊ သူတို႔ပစ္မွတ္ထားလုိေသာ လူအုပ္စုမ်ားလိုအပ္ေသာအရာ တို႔ကိုသာ သိလုိျခင္းျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ သူတို႔လုပ္ေဆာင္ေနေသာအရာမ်ားကို ရွာေဖြစူးစမ္းဖို႔ လံုေလာက္သြားတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ႏုိင္ေၾကာင္း သူက ေျပာခဲ့ပါတယ္။ အခ်က္အလက္မ်ားက မည္သည့္အဓိပၸါယ္ ေဖာ္ေဆာင္ေနသလဲဆိုတာႏွင့္ မည္သည့္ အဓိပၸါယ္မရွိေၾကာင္းတုိ႔ကို နားလည္ထားရန္မွာ ေဖာက္သည္မ်ား အတြက္အေရးပါျပီး သုေတသနေအဂ်င္စီ မ်ားအေနျဖင့္ ယင္းအေျခအေနတြင္ တန္ဖိုးျဖည့္စြက္ေပးျခင္း၊ အခ်က္အလက္မ်ားကို အဓိပၸါယ္ေဖာ္ေဆာင္ ေပးျခင္းႏွင့္ ရွင္းျပျခင္းတို႔ကို ေဆာင္ရြက္ေပးရမွာျဖစ္ေၾကာင္း၊ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ အေျခအေန အခ်ိန္အခါအရ မွန္ကန္ကိုက္ညီေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚလင္းလင္းတင္ထြန္း – သူမတို႔ကဲ့သုိ႔ ေၾကာ္ျငာေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ Facebook ကဲ့သုိ႔ ေသာ ဒစ္ဂ်စ္တယ္ပလက္ေဖာင္းကိုအသံုးျပဳျပီး အမွတ္ရေနႏုိင္မည့္၊ ထိေရာက္မည့္ စီးပြားေရးေၾကာ္ျငာမ်ားကို မည္ကဲ့သို႔ ဖန္တီးေဆာင္ရြက္ႏိုင္မလဲဆိုတာက စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ျဖစ္ေနေၾကာင္း၊ ယခင္က သူမတို႔အေနျဖင့္ တီဗီေၾကာ္ျငာ တစ္ခုအတြက္ သံုးလမွ၊ ေလးလအထိ အခ်ိန္ယူခဲ့ရေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ယခုအခ်ိန္တြင္ သူမတို႔အေနျဖင့္ ဒစ္ဂ်စ္တယ္ပလက္ေဖာင္းေပၚ၌ျပသႏုိင္မည့္ စီးပြားေရးေၾကာ္ျငာအတိုေလးမ်ားကို ဖန္တီးရမွာ ျဖစ္ျပီး လက္ရွိစိန္ေခၚမႈမွာ ေရရွည္ခိုင္မာေအာင္ မည္သို႔ဖန္တီးရမလဲဆိုတာႏွင့္ မည္သည့္တန္ဖိုးကိုထည့္သြင္း ရမလဲဆိုတာတို႔ျဖစ္ေၾကာင္း သူမက ရွင္းလင္းေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ တန္ဖိုးၾကီးမားေသာ စီးပြားေရး ေၾကာ္ျငာမ်ားကို ဖန္တီးဖို႔လုိအပ္ေသာ္လည္း ယင္းေၾကာ္ျငာမွာ ထိေရာက္မႈလည္းရိွကိုရွိရမွာျဖစ္ေၾကာင္း သူမက အေလးေပးေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
ေမးခြန္း ၄။ ။ “၁၀ ႏွစ္အတြင္း လူငယ္က႑တိုးတက္မႈရွိလာခဲ့မယ္ဆိုရင္ သုေတသနကုမၸဏီမ်ားအေနျဖင့္ အနာဂတ္အတြက္ မည္သို႔ျပင္ဆင္သြားမလဲ။ ယခုမွစတင္ထူေထာင္လိုက္တဲ့ သုေတသနေအဂ်င္စီအသစ္ မ်ားအေနျဖင့္ စိန္ေခၚမႈမ်ားကို မည္သုိ႔ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းႏိုင္မလဲ”။
ေမးခြန္း ၅။ ။ “ဒီတိုးတက္မႈႏႈန္းကို ျဖစ္ေျမာက္ေအာင္စြမ္းေဆာင္ႏုိင္ဖုိ႔ဆိုရင္ က်ေနာ္တို႔က ဗီယက္နမ္တုိ႔၊ ထုိင္းႏုိင္ငံတို႔ကို ေျပာေနၾကပါတယ္။ ျပည္တြင္းျမန္မာစီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကေန ထုတ္ကုန္မ်ားကို ဖြံံ႕ျဖိဳးတုိးတက္ေအာင္ လုပ္ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ျမန္မာစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားအေနနဲ႔ သုေတသနရဲ႕တန္ဖိုးကို နားလည္ဖုိ႔အတြက္ ဘယ္လုိအသိပညာေပးရမယ္ဆိုတာက အေျခခံက်တဲ့စိန္ေခၚမႈတစ္ရပ္ ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္” ဟု Kantar TNS မွ ေမးခြန္းထုတ္ခဲ့ပါတယ္။
ထုိေမးခြန္းအား ESOMAR Asia ၏ Pacific Ambassador ျဖစ္သူ Mr. John Smurthwaite က ဗီယက္နမ္ႏိုင္ငံ တြင္ ၈၀% မွ ၉၀% ခန္႔ရွိေသာ သုေတသနအသံုးျပဳသည့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားမွာ ႏုိင္ငံတကာမွလာေသာ ကုမၸဏီမ်ားျဖစ္ျပီး ယခုအခါတြင္ ၄၀% မွ ၅၀% ေသာ ျပည္တြင္းစီးပြားေရးကုမၸဏီမ်ားဟာ သုေတသနအတြက္ ေငြေၾကးသံုးစြဲလာၾကသျဖင့္ အဓိကအရင္းအျမစ္သည္ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္မွလာျခင္းျဖစ္သည္ဆိုေသာ ေဖာ္ျပခ်က္မွာ မွန္ကန္ေၾကာင္း ေျဖၾကားခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚပြင့္ဦးေဆြ – သူမတို႔အေနျဖင့္ သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားႏွင့္ တက္တက္ၾကြၾကြႏွင့္ အဆက္မျပတ္ လက္တြဲေဆာင္ရြက္ဖုိ႔လိုေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
ေဒၚလင္းလင္းတင္ထြန္း – ျပည္တြင္းစီးပြားေရးလုပ္ငန္း အမ်ားအျပားဟာ မွန္မွန္ကန္ကန္ႏွင့္ သင့္တင့္ေလ်ာက္ပတ္စြာေဆာင္ရြက္ဖုိ႔ စိတ္၀င္စားၾကေၾကာင္း၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၄င္းတို႔က မွန္ကန္ေကာင္းမြန္ေသာ ေၾကာ္ျငာမ်ားဖန္တီးႏိုင္ဖုိ႔အတြက္ ေၾကာ္ျငာေအဂ်င္စီမ်ားထံသို႔ လာေရာက္ဆက္သြယ္ေၾကာင္း ေျပာခဲ့ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္း အကယ္၍အလုပ္အပ္သူအေနျဖင့္ အခ်က္အလက္မ်ားမရွိပဲ ေၾကာ္ျငာေအဂ်င္စီမ်ားထံသို႔ လာေရာက္ခဲ့ပါက အလုပ္အပ္သူဘက္မွ အခ်က္အလက္မ်ားကိုအရင္ဆံုး၀ယ္ယူရန္ ေအဂ်င္စီဘက္မွ ပထမဦးဆံုးအၾကံေပးမွာျဖစ္ေၾကာင္း သူမက ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။ လုပ္ငန္းၾကီးတိုးတက္လာသည္ႏွင့္အမွ် အလုပ္အပ္သူမ်ားအေနျဖင့္ သုေတသန၏အေရးပါပံုႏွင့္ ယင္းအေပၚေငြေၾကးအသံုးျပဳရမည္ကို သိရွိထားဖို႔ လုိအပ္ေၾကာင္း သူမက ဆက္ေျပာခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးအခ်က္အျဖစ္ သူမက သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ား အေနျဖင့္ ျပည္တြင္းအလုပ္အပ္သူမ်ားႏွင့္ဆက္သြယ္ျပီး ၄င္းတို႔အား အရည္အေသြးပိုင္းဆိုင္ရာႏွင့္ အေရအတြက္ပိုင္းဆုိင္ရာ သုေတသန၀န္ေဆာင္မႈမ်ားကိုေပးဖို႔ ကမ္းလွမ္းရမွာျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ျပီး ေစ်းကြက္သုေတသနအသင္း (MRA) အား ထူေထာင္ျခင္းသည္ အလြန္ၾကီးမားေသာ ေျခလွမ္းတစ္ရပ္ျဖစ္ကာ Socio Economic Class (SEC) ကဲ့သုိ႔ေသာ စံညႊန္းမ်ားစုေပါင္းခ်မွတ္ႏုိင္ဖုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
Ms. Marita Schimpl – သုေတသနေအဂ်င္စီမ်ားအေနျဖင့္ အနာဂတ္တြင္ ျပည္တြင္းအလုပ္အပ္သူမ်ား ႏွင့္အတူ ပိုမိုလက္တြဲလုပ္ေဆာင္သြားဖို႔ေမွ်ာ္လင့္ေၾကာင္းႏွင့္ သုေတသန၀န္ေဆာင္မႈမ်ားကို ၀ယ္ယူခ်င္ေအာင္ စည္းရံုးႏိုင္မယ္လုိ႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။
ေဒါက္တာေအာင္သူရ – အနာဂတ္တြင္ ျပည္တြင္းကုမၸဏီမ်ားအေနျဖင့္ ဒီထက္ပိုမိုေၾကာ္ျငာႏိုင္မည္ဟု ယူဆ ေၾကာင္း၊ လြန္ခဲ့ေသာ ၆ ႏွစ္ခန္႔ကဆိုလွ်င္ သူ၏ကုမၸဏီကဲ့သို႔ေသာ ကုမၸဏီေသးေလးမ်ားအေနျဖင့္ ေၾကာ္ျငာဖုိ႔ အလားအလာမရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ ယခုအခါတြင္ ကုမၸဏီကို Facebook မွတဆင့္ ေၾကာ္ျငာႏုိင္ျပီျဖစ္ျပီး ေဖာက္သည္ ၂၀၀၀၀ ခန္႔အထိ ေရာက္ရွိလာခဲ့ျပီျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ Facebook ေပၚ၌ ေၾကာ္ျငာျခင္းမွာ ေစ်းမၾကီး ေသာေၾကာင့္ အဆင္ေျပေခ်ာေမြ႕ေၾကာင္း၊ သို႔ေသာ္လည္း စိန္ေခၚမႈအသစ္မ်ားအတြက္ အသင့္ျဖစ္ေနျပီလားဟု သူ႔အားေမးခဲ့မည္ဆိုပါက ယခုအခ်ိန္တြင္ အသင့္မျဖစ္ေသးပါဟုသာ ေျဖၾကားရမည္ျဖစ္ေၾကာင္း သူက ဆက္ေျပာခဲ့ပါတယ္။ မတူကြဲျပားေသာ ေတာ္လွန္ေျပာင္းလဲမႈမ်ားမွာေနရာယူေနျပီး ဥပမာအားျဖင့္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္အနည္းငယ္က မိုဘိုင္းဖုန္းသံုးစြဲမႈစိမ့္၀င္မႈႏႈန္းမွာ နည္းပါးခဲ့ေၾကာင္းႏွင့္ ယခုအခါတြင္ လူအမ်ားထံသို႔ ေစ်းႏႈန္းသက္သာေသာနည္းျဖင့္ ေၾကာ္ျငာေနႏုိင္ျပီျဖစ္ေၾကာင္း သူက ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ သူတို႔သိဖုိ႔ လုိအပ္ေသာကိစၥရပ္မ်ားကိုလည္း သိရွိနားလည္ထားျပီး သူတို႔အားလံုးစိန္ေခၚမႈအသစ္မ်ားကုိ လမ္းဖြင့္ေပး ထားသင့္ေၾကာင္းေျပာၾကားရင္း ေဆြးေႏြးမႈကို အဆံုးသတ္ခဲ့ပါတယ္။
ေစ်းကြက္သုေတသနႏွင့္ ေၾကာ္ျငာလုပ္ငန္းအေပၚ အားလံုးကသေဘာတူညီခဲ့ၾကျပီး စိတ္၀င္စားဖုိ႔ေကာင္းေသာ အခ်ိန္ကာလေလးတစ္ခုျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။